سفر وهابيت به مصر

مشخصات كتاب

نويسنده: دين پرست،منوچهر

نشريه: تاريخ » زمانه » سال چهارم، خرداد 1384 - شماره 33

مقدمه

جز وهابيت كه شكل گيري آن مستقيما ريشه در انديشه كلامي سنت اسلامي دارد، ديگر جنبشهاي اسلامي دو قرن اخير جهان اسلام به تاثير از انديشه هاي غربي و فعاليت روشنفكراني چون سيد جمال الدين، سيد احمدخان هندي و محمد عبده و... شكل گرفتند. جالب آن كه اين انديشمندان اسلامي، عليرغم اولين برخوردشان با دنياي غرب و در شرايطي كه سياستهاي استعماري اروپا و غرب بر جهان اسلام سايه افكنده بود، در عين توجه به دين اسلام و حتي صاحب نظر بودن در اين زمينه، شيفتگي خاصي به تمدن جديد غربي از خود نشان دادند و حتي درصدد توجيه اسلام برمبناي توجه به انديشه و تمدن غرب جديد برآمدند؛ چنان كه سيد احمدخان هندي در سفري به انگلستان چنان منقلب شد كه حتي مردم هند را در مقابل مردم متمدن غرب، بوزينه تلقي كرد. اما همپاي ديرپايي استعمار، فروپاشي خلافت عثماني، شكل گيري استعمار نو و دولتهاي دست نشانده استعمارگران غربي در كشورهاي اسلامي، و به ويژه پس از شكست تجربه هاي توسعه به شيوه غرب در اين كشورها، به تدريج شيفتگي اوليه روشنفكران مسلمان به غرب، جاي خود را به نوعي طرد انديشه غربي و جستجوي راههاي مبارزه با آن سپرد. بارزترين نمونه اين چرخش و جهت گيري فكري از سمت گرايش به سيستم تمدن غربي به سوي تمركز بر يك روش اسلامي __ در دنياي تسنن __ در انديشه هاي سلفي گرايانه محمد رشيد رضا قابل جستجو است كه عليرغم وجود بن مايه اين فكر در انديشه محمدعبده و سيد جمال الدين، وي در تلفيقي با ناسيوناليسم عربي